توکسین بوتولینوم (بوتاکس) یک مولکول پروتئینی است که بوسیله نوعی باکتری موسوم به "کلوستریدیوم بوتولینوم" هنگام رشد در محیط ساخته می شود. این باکتری و توکسین ساخته شده توسط آن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت غذایی موسوم به بوتولیسم را ایجاد می کنند . اما دانشمندان طب موفق شدند با جداسازی پروتئین خالص از محیط کشت باکتری و انجام برخی اقدامات شیمیایی که قدرت آنرا کاهش می دهد ، این توکسین را به یکی از محبوبترین و ایمن ترین داروهای کاربردی در طب زیبایی و نیز در برخی بیماریهای چشم و اعصاب بدل نمایند ...
هم اکنون از این ماده بصورت فراورده دارویی خالص شده با دوز مشخص برای اصلاح فرم عضلات صورت در ناحیه پیشانی ، ابروها و نیز برخی چینهای دور چشم استفاده می شود. باید توجه داشت که اثر این توکسین در فلج کردن عضلات مورد نظر موقتی بوده و در بهترین شرایط حداکثر تا 4 ماه (معادل 16 تا 20 هفته) ماندگاری دارد. پس از آن در صورت تمایل تزریق مجدد آن باید انجام شود.
کاربردهای اصلی آن در طب زیبایی عبارتند از :
- اصلاح نسبی چینهای ناشی از اخم بین ابروها
- اصلاح نسبی چینهای ناشی از انقباض عضلات پیشانی
- اصلاح برخی انواع چروکهای دور چشم
- کاهش میزان تعریق در نواحی مانند کف دستها و زیر بغل (بطور موقت)
- و موارد اختصاصی دیگر که با نظر متخصص پوست و زیبایی انجام می شود.
عوارض :
مانند هر داروی دیگر ، این ماده نیز دارای عوارض مخصوص به خود می باشد. البته خوشبختانه تمام این موارد قابل برگشت بوده و در صورت گذشت زمان کافی (در حدود 4 الی 5 ماه) بطور کامل برطرف خواهند شد.
- افتادگی نسبی پلک ها (به ویژه در سنین بالای 60 سال و کسانی که پوست اضافه ناحیه پلک دارند.)
- عدم تقارن در قرار گیری ابروها (قابل اصلاح در زمان ترمیم)
- بروز کبودی و تورم در محل تزریق (نادر بوده و ظرف 48 تا 72 ساعت برطرف می شود)
- سردرد موقت بعد از تزریق
- بندرت بروز واکنشهای حساسیتی
نکته قابل توجه اینکه در صورت استفاده از انواع غیر استاندارد و فاقد مجوز دارو ریسک بروز این عوارض به شدت افزایش می یابد. در حال حاضر تنها دو نوع توکسین بوتولینوم در ایران مجوز مصرف دارند :
- دیسپورت Dysport ساخت IPSEN کشور انگلستان
- نورونوکس Neuronox ساخت کره جنوبی
بجز این دو ترکیب سایر انواع توکسین مورد استفاده فاقد مجوز رسمی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی هستند و امکان بروز عارضه با تزریق آنها بسیار بیشتراست.
